Thứ Tư,
ngày 23/01/2025
Khách đã ghé thăm: 20668
Hiện có 1 khách online.
Sách KIM QUỸ _ Thiên 5 - 9
Trương Trọng Cảnh
THIÊN THỨ NĂM
MẠCH, CHỨNG VÀ PHÉP TRỊ BỆNH TRÚNG PHONG, LỊCH TIẾT
ĐIỀU 1Phong làm nên bệnh, thành bán thân bất toại (nửa mình không tùy ý vận động được), hoặc chỉ cánh tay bất toại. Đó là Tý, mạch Vi mà Sác, do trúng phong sinh ra vậy.
ĐIỀU 2
Thốn khẩu, mạch Phù mà Khẩn, Khẩn thì là hàn, Phù thì là hư. Hàn, hư chọi nhau, tà ở bì phu. Phù là huyết hư, lạc mạch trống không, tặc tả không tiết ra, hoặc tả, hoặc hữu, tà khí trở lại hoãn, chánh khí gấp, chánh khí dẫn tà, miệng, mắt méo xếch, không tùy ý vận động được.
Tà ở Lạc, cơ phu bất nhân (da dẻ tê dại), tà ở Kinh, thân thể, nặng nề, khó cử động, tà vào Phủ, liền không biết người, tà vào Tạng, lưỡi liền khó nói, miệng chảy bọt dãi.
HẦU THỊ HẮC TÁN
Trị đại phong, tứ chi phiền trọng (nặng nề khó chịu), trong Tâm sợ lạnh, bất túc.
Cúc hoa : 40 phân
Bạch truật : 10 phân
Tế tân : 3 phân
Phục linh : 3 phân
Mẫu lệ : 3 phân
Cát cánh : 8 phân
Phòng phong : 10 phân
Nhân sâm : 3 phân
Phàn thạch : 3 phân
Hoàng cầm : 5 phân
Đương quy : 3 phân
Càn cương : 3 phân
Khung cung : 3 phân
Quế chi : 3 phân
14 vị tán bột, uống 1 muỗng với rượu, ngày uống 1 lần. Uống 20 ngày với rượu nóng. Cấm ăn tất cả các loài cá, tỏi, thường nên ăn lạnh, 60 ngày thôi, tức thuốc chứa trong bụng không xuống. Ăn nóng liền xuống ngay, ăn lạnh tự hay giúp cho sức thuốc.
Thốn khẩu, mạch Trì mà Hoãn, Trì thời là hàn Hoãn thời là hư. Vinh hoãn thời vong huyết, Vệ hoãn thời là trúng phong. Tà khí trúng kinh thời mình ngứa mà sinh ẩn chẩn (sởi); Tâm khí không đủ, tà khí vào trong thời hung đầy mà thở ngắn.
PHONG DẪN THANG
Trừ nhiệt than giản (bệnh động kinh, co quắp, tê liệt).
Đại hoàng : 4 lạng
Càn cương : 4 lạng
Long cốt : 4 lạng
Quế chi : 3 lạng
Cam thảo : 2 lạng
Mẫu lệ : 2 lạng
Hàn thủy thạch : 6 lạng
Hoạt thạch : 6 lạng
Bạch thạch chi : 6 lạng
Tử thạch anh : 6 lạng
Thạch cao : 6 lạng
Đâm nát, sàng, đựng trong bọc, lấy 3 nhúm, dùng 3 thăng nước giếng, đun sôi 3 dạo, uống nóng 1 thăng.
Trị người lớn phong dẫn, trẻ nhỏ kinh giản, khiết túng (gân mạch thõng ra), ngày phát đôi lần.
PHÒNG KỶ, ĐỊA HOÀNG THANG
Trị bệnh như cuồng, đi bậy, nói 1 mình không ngớt, không nóng lạnh, mạch Phù.
Phòng kỷ : 1 phân
Quế chi : 3 phân
Phòng phong : 3 phân
Cam thảo : 1 phân
4 vị, dùng 1 chén rượu tẩm 1 đêm, vắt lấy nước. Sinh địa hoàng 2 cân, xé nát, chưng độ chín 1 đấu gạo, lấy nước thuốc trên chứa trong nồi đồng, lại vắt nước Địa hoàng vào, hòa chung uống 2 lần.
ĐẦU PHONG MA TÁN PHƯƠNG
Đại phụ tử : 1 củ (bào)
Muối ăn : số lượng ngang nhau.
2 vị trên tán bột, gội đầu rồi, dùng 1 muỗng, chà trên đầu cho nhanh, khiến cho sức thuốc đi.
Thốn khẩu, mạch Trầm mà Nhược, Trầm chủ về xương, Nhược chủ về gân. Trầm tức là Thận, Nhược tức là Can. Hãn ra, vào trong nước. Nếu nước làm tổn thương tới Tâm, thì sinh Lịch tiết (khớp xương đau), mồ hôi vàng ra (1), cho nên gọi là Lịch tiết.
(1) Chỗ đốt xương đau tràn ra nước vàng cho nên gọi là "Lịch tiết, mồ hôi vàng ra", không giống với bệnh mồ hôi vàng ra khắp mình.
Mạch Trật dương Phù mà Hoạt, Hoạt thời cốc khí thực, Phù thời hãn tự ra.
ĐIỀU 6Mạch Thiếu âm Phù mà Nhược (tức Thần môn của Tâm và Thái Khê của Thận), Nhược thời huyết không đủ, Phù, thời là phong, phong, huyết chọi nhau, tức đau như kéo dắt.
ĐIỀU 7Người mập, mạch Sáp, Tiểu, hơi ngắn, tự hãn ra, đốt xương đau nhức, không co duỗi được. Đó đều là do uống rượu, hãn ra, ra ngoài gió.
ĐIỀU 8
Các chứng chi tiết đau nhức, thân thể ốm gầy, cẳng chân sưng như thoát, đầu choáng váng, thở ngắn, nôn nao muốn thổ, Quế chi, Thược dược, Tri mẫu thang chủ về bệnh ấy.
QUẾ CHI, THƯỢC DƯỢC, TRI MẪU THANG PHƯƠNG
Quế chi : 4 lạng
Thược dược : 3 lạng
Cam thảo : 2 lạng
Ma hoàng : 2 lạng
Sanh cương : 5 lạng
Bạch truật : 5 lạng
Tri mẫu : 4 lạng
Phòng phong : 4 lạng
Phụ tử : 2 củ (bào)
7 thăng nước, đun lấy 2 thăng, uống nóng 7 hiệp, ngày 3 lần.
Vị chua, thương gân, gân thương thời thõng (lơi), tên gọi là Tiết. Vị mặn thương xương, xương thương thời Nuy (liệt), tên gọi là Khô. Khô Tiết chọi nhau tên gọi là Đoạn tiết. Vinh khí không thông, Vệ không đi 1 mình. Vinh, Vệ đều vi (yếu), Tam tiêu không có chỗ thống trị, tứ chi không được khí huyết nuôi dưỡng, thân thể gầy còm, riêng cẳng chân sưng lớn, mồ hôi vàng ra, cẳng chân lạnh. Ví như phát sốt là sinh Lịch tiết vậy.
ĐIỀU 10
Bệnh Lịch tiết, không thể co duỗi, đau nhức, Ô đầu thang chủ về bệnh ấy.
Ô ĐẦU THANG PHƯƠNG
Trị Cước khí đau nhức, không thể co duỗi.
Ma hoàng : 3 lạng
Thược dược : 3 lạng
Hoàng kỳ : 3 lạng
Xuyên ô đầu : 3 củ
Cam thảo : 3 lạng (nướng)
Tước nhỏ Ô đầu, đun với 2 thăng mật, lấy 1 thăng bỏ Ô đầu. Bốn vị kia dùng 3 thăng nước đun lấy 1 thăng, bỏ bã. Cho mật Ô đầu vào, lại đun, uống 7 hiệp, không bớt, uống hết.
PHÀN THẠCH THANG
(Trị cước khí xung Tâm)
Phàn thạch : 2 lạng
Dùng 1 đấu rưỡi thủy tương, đun sôi 3, 5 dạo, dầm chân, tốt.
"CỔ KIM LỤC NGHIỆM" TỤC MẠNG THANG
Trị trúng phong phỉ (trúng gió), thân thể không tùy ý vận động được, miệng không nói được, mờ mịt tối tăm không biết đau chỗ nào, hoặc câu cấp, không day trở được.
Ma hoàng : 3 lạng
Quế chi : 3 lạng
Đương quy : 3 lạng
Nhân sâm : 3 lạng
Thạch cao : 3 lạng
Càn cương : 3 lạng
Cam thảo : 3 lạng
Hạnh nhân : 40 hạt
Khung cung : 1 lạng rưỡi
Dùng 1 đấu nước đun còn 4 thăng, uống nóng 1 thăng, nên cho ra chút ít mồ hôi, đắp sơ trên xương sống, dựa ghế ngồi, mồ hôi ra thời lành, không ra, lại uống, không kiêng cữ gì, chờ ra gió và trị bệnh chỉ cúi, không nằm được, ho khí nghịch lên, mặt, mắt phù thũng.
"THIÊN KIM" TAM HOÀNG THANG
Trị trúng phong, tay chân câu cấp, trăm đốt xương đau nhức, phiền nhiệt, Tâm loạn, sợ lạnh, suốt ngày không muốn ăn uống.
Ma hoàng : 5 phân
Độc hoạt : 4 phân
Tế tân : 2 phân
Hoàng kỳ : 2 phân
Hoàng cầm : 2 phân
Dùng 6 thăng nước, đun lấy 2 thăng, chia 3, uống nóng. Uống lần đầu, hãn ra ít, lần sau ra nhiều. Tâm nhiệt gia Đại hoàng 2 phân. Bụng đầy, gia Chỉ thực 1 quả. Khí nghịch gia Nhân sâm 3 phân. Sợ sệt, gia Mẫu lệ 3 phân. Khát, gia Quát lâu căn 3 phân. Trước có lạnh, gia Phụ tử 1 củ.
"CẬN HIỆU" TRUẬT PHỤ THANG
Trị phong hư, đầu nặng, choáng váng, khốn khổ tột độ, không biết mùi đồ ăn, ấm cơ nhục, bổ trung, ích tinh khí.
Bạch truật : 2 lạng
Cam thảo : 1 lạng (nướng)
Phụ tử : 1 củ rưỡi ( bào, bỏ vỏ)
Tước nhỏ, mỗi lần dùng 5 đồng tiền xúc, 5 lát gừng, 1 quả táo, 1 chén rưỡi nước, đun còn 7 phân, bỏ bã, uống nóng.
THÔI THỊ BÁT VỊ HOÀN
Càn địa hoàng : 8 lạng
Sơn thù du : 4 lạng
Thự dự : 4 lạng
Trạch tả : 3 lạng
Phục linh : 3 lạng
Quế chi : 1 lạng
Phụ tử (bào): 1 lạng
Mẫu đơn bì : 3 lạng
Nghiền bột, luyện mật làm hoàn bằng hạt Ngô đồng. Uống với rượu 15 hoàn. Ngày uống 2 lần.
"THIÊN KIM" VIỆT TÝ GIA TRUẬT THANG
Trị nội nhiệt tột độ, tân dịch thoát, tấu lý mở, hãn tiết ra nhiều.
Ma hoàng : 6 lạng
Thạch cao : nửa cân
Sanh cương : 3 lạng
Cam thảo : 2 lạng
Bạch truật : 4 lạng
Đại táo : 15 quả
Dùng 6 thăng nước, trước đun Ma hoàng, gạt bỏ bọt cho các thuốc kia vào, đun còn 3 thăng, bỏ bã, uống nóng 3 lần. Sợ gió, gia Phụ tử 1 củ.
THIÊN THỨ SÁU
MẠCH, CHỨNG VÀ PHÉP TRỊ BỆNH HUYẾT TÝ HƯ LAO
ĐIỀU 1
Hỏi : Bệnh huyết tý do đâu mà có ?
Thầy nói : Người sang trọng, xương yếu, cơ nhục, bì thạnh, nhân mỏi mệt, nhọc nhằn, mồ hôi ra, nằm bất thình lình day động, thêm bị gió nhẹ, bèn mắc phải. Nhưng vì mạch Vi, Sáp, ở Thốn Khẩu, trên bộ Quan mạch Tiểu, Khẩn. Nên châm dẫn dương khí, khiến cho mạch hòa, hết Khẩn thời lành.
Huyết tý, mạch Âm, Dương đều Vi, Thốn khẩu, bộ Quan mạch Vi, trong bộ Xích mạch Tiểu, Khẩn. Chứng ngoài : thân thể bất nhân (tê dại) giống như phong tý. Hoàng kỳ, Quế chi ngũ vật thang chủ về bệnh ấy.
HOÀNG KỲ, QUẾ CHI, NGŨ VẬT THANG PHƯƠNG
Hoàng kỳ : 3 lạng
Thược dược : 3 lạng
Quế chi : 3 lạng
Sanh cương : 6 lạng
Đại táo : 12 quả
Sáu thăng nước, đun lấy 2 thăng, uống nóng 7 hiệp. Ngày uống 3 lần.
Người con trai bình thường, mạch Đại và Lao, cực hư cũng là Lao.
ĐIỀU 4Con trai, sắc mặt trắng dợt, không thần, chủ về khay và vong huyết, thoạt nhiên suyễn và Tâm qúy (sợ sệt), mạch Phù là Lý hư vậy.
ĐIỀU 5Con trai, mạch Hư, Trầm, Huyền, không nóng, lạnh, hơi thở ngắn, lý cấp, tiểu tiện không lợi, sắc mặt trắng, thường thường mắt hoa và Nục (máu cam) Thiếu phúc đầy, đó là Lao.
ĐIỀU 6Bệnh Lao, mạch Phù, Đại, tay chân phiền (bứt rứt khó chịu), xuân hạ nặng, thu đông giảm, âm hàn (dương vật lạnh), tinh tự ra, chân đau buốt, tiêu gầy không đi được.
ĐIỀU 7Con trai, mạch Phù, Nhược mà Sáp, là không con, tinh khí thanh lãnh.
ĐIỀU 8
Thất tinh gia (chỉ người thường mộng tinh, hoạt tinh), thiếu phúc huyền cấp (trạng thái căng thẳng khó chịu bên trong, như tinh muốn ra), âm đầu lạnh, mắt hoa lên, tóc rụng, mạch Khổng, Trì, cực hư, là hạ lợi thanh cốc (ỉa sống phân), vong huyết, thất tinh. Các mạch, Khổng, Động, Vi, Khẩn, ở con trai là thất tinh, ở con gái thấy giao trong mộng, Quế chi, Long cốt, Mẫu lệ thang chủ về bệnh ấy.
"Tiểu phẩm" nói : người hư nhiệt, có phù nhiệt, hãn ra, bỏ Quế gia Bạch vi, Phụ tử đều 3 phân. Gọi là Nhị gia Long cốt thang.
Quế chi : 3 lạng
Thược dược : 3 lạng
Sanh cương : 3 lạng
Cam thảo : 3 lạng
Đại táo : 12 quả
Long cốt : 3 lạng
Mẫu lệ : 3 lạng
7 thăng nước đun còn 3 thăng, uống nóng 3 lần.
THIÊN HÙNG TÁN PHƯƠNG
Thiên hùng : 3 lạng (bào)
Bạch truật : 8 lạng
Quế chi : 6 lạng
Long cốt : 3 lạng
Nghiền bột, uống với rượu nửa đồng tiền xúc, ngày 3 lần, không bớt, uống tăng lên chút ít.
Xét : Phương này không nói về chứng chủ trị. Cứ theo Phương dược khảo nói : Đây là phương bổ dương nhiếp âm, trị con trai mất tinh, thắt lưng, đầu gối lạnh.
Con trai bình thường, mạch Vi, Nhược, Tế, Vi hay ra mồ hôi trộm.
ĐIỀU 10Người năm, sáu mươi, mắc bệnh, mạch Đại, 2 bên xương sống có cảm giác tê dại, nếu ruột kêu, sinh Mã đao (kết hạch dưới nách) và Anh (kết hạch ở 2 bên cổ) đều là Lao.
ĐIỀU 11Mạch Trầm, Tiểu, Trì, tên là thoát khí, người bệnh đi mau thời khí suyễn, tay chân nghịch lãnh bụng đầy, quá lắm thời đường tiết (đại tiện nát) ăn không tiêu hóa.
ĐIỀU 12
Mạch Huyền mà Đại, Huyền thời là giảm, Đại thời là Khổng (Khâu). Giảm thời là hàn, Khổng thời là hư. Hư, hàn chọi nhau. đó tên là Cách, đàn bà thời bán sản (đẻ non), lậu hạ (1), con trai thời vong huyết, thất tinh.
(1) Lậu hạ có 2 nghĩa : 1 là đàn bà, con gái lúc hành kinh bị hạ huyết, dây dưa không dứt. 2 là trong khi có thai bị hạ huyết - Còn gọi là thai lậu.
Hư lao lý cấp (1) Qúy, Nục, trong bụng đau, mộng mất tinh, tứ chi nhức buốt, tay chân phiền nhiệt, họng khô, miệng ráo, Tiểu kiến trung thang chủ về bệnh ấy.
(1) Chỉ thiếu phúc có cảm giác câu cấp nhưng án vào, không rắn.
TIỂU KIẾN TRUNG THANG PHƯƠNG
Quế chi : 3 lạng (bỏ vỏ)
Cam thảo : 1 lạng (nướng)
Đại táo : 12 quả
Thược dược : 6 lạng
Sanh cương : 3 lạng
Giao di : 1 thăng
Dùng 7 thăng nước, đun lấy 3 thăng, bỏ bã, cho Giao di vào, lại đun nhỏ lửa cho tan ra, uống nóng 1 thăng, ngày uống 3 lần.
Ẩu gia (người hay ói) không thể dùng Kiến trung thang, vì nó ngọt.
"Thiên kim" : Trị con trai, con gái nhân chứa lạnh, khí trệ, hoặc sau khi bệnh nặng không trở lại bình thường, tay chân nặng nề, cốt nhục đau buốt, thở ít khí, hành động thời khí suyễn, hung đầy khí cấp, thắt lưng, lưng đau cứng, trong Tâm hư qúy, họng khô, môi ráo, mặt ít sắc, hoặc ăn uống không biết mùi, hông, bụng trướng, đầu nặng, không ngước lên được, phần nhiều nằm ít dậy, quá lắm thời cả năm, nhẹ thời 100 ngày, dẫn đến gầy yếu, khí 5 tạng kiệt, thời khó trở lại bình thường, 6 mạch đều không đủ sức, hư hàn, thiếu khí, thiếu phúc câu cấp, xương sống gầy guộc, 100 bệnh sinh ra, dùng Hoàng kỳ Kiến trung thang, lại có Nhân sâm 2 lạng.
Hư lao, lý cấp, âm dương đều không đủ. Hoàng kỳ Kiến trung thang chủ về bệnh ấy.
HOÀNG KỲ KIẾN TRUNG THANG
Tức Tiểu kiến trung gia Hoàng kỳ 1 lạng rưỡi. Ngoài ra, theo phép của Tiểu kiến trung. Thở ngắn, hung đầy gia Sanh cương, bụng đầy, bỏ Táo gia Phục linh 1 lạng rưỡi. Và trị Phế hư tổn, không đủ, bổ khí, gia Bán hạ 3 lạng.
Hư lao, thắt lưng đau, thiếu phúc câu cấp, tiểu tiện không lợi. Bát vị Thận khí hoàn chủ về bệnh ấy.
THẬN KHÍ HOÀN PHƯƠNG
Càn địa hoàng : 8 lạng
Sơn dược : 4 lạng
Sơn thù du : 4 lạng
Trạch tả : 3 lạng
Đơn bì : 3 lạng
Phục linh : 3 lạng
Quế chi : 1 lạng
Phụ tử (bào) : 1 lạng
Nghiền bột, luyện mật làm hoàn bằng hạt Ngô đồng, uống với rượu 15 hoàn, thêm lần đến 20 hoàn. Ngày uống 2 lần.
Hư lao, âm dương đều không đủ, trăm tật phong khí Thự dự hoàn chủ về bệnh ấy.
THỰ DỰ HOÀN PHƯƠNG
Thự dự : 3 chỉ
Đương quy : 1 chỉ
Quế chi : 1 chỉ
Thần khúc : 1 chỉ
Càn địa hoàng : 1 chỉ
Đậu hoàng quyển : 1 chỉ
Cam thảo : 2 chỉ rưỡi
Nhân sâm : 7 phân
Khung cung : 6 phân
Thược dược : 6 phân
Bạch truật : 6 phân
Mạch môn đông : 6 phân
Hạnh nhân : 6 phân
Sài hồ : 5 phân
Cát cánh : 5 phân
Phục linh : 5 phân
A giao : 7 phân
Càn cương : 3 phân
Bạch liễm : 2 phân
Phòng phong : 6 phân
Đại táo : 100 quả (làm cao)
Nghiền bột, luyện mật làm hoàn như hòn đạn lớn, uống bụng đói với rượu 1 hoàn, 100 hoàn làm 1 tễp.
Hư lao, hư phiền không ngủ được. Toan táo nhân thang chủ về bệnh ấy.
TOAN TÁO NHÂN THANG PHƯƠNG
Toan táo nhân : 2 thăng
Cam thảo : 1 lạng
Tri mẫu : 2 lạng
Phục linh : 2 lạng
Khung cung : 2 lạng
Dùng 8 thăng nước đun Toan táo nhân lấy 6 thăng, cho các thuốc vào, đun lấy 3 thăng, uống nóng 3 lần.
Ngũ lao hư tột, gầy còm, bụng đầy, không ăn uống được, thực thương, ưu thương, ẩm thương, cơ thương, kinh lạc, vinh vệ khí thương, trong có huyết khô, da dẻ sù sì, 2 mắt đen sẫm. Hoãn trung, bổ hư, dùng Đại hoàng, Giá trùng hoàn chủ về bệnh ấy.
ĐẠI HOÀNG, GIÁ TRÙNG HOÀN PHƯƠNG
Đại hoàng : 1 chỉ (chưng)
Hoàng cầm : 2 lạng
Cam thảo : 3 lạng
Đào nhân : 1 thăng
Hạnh nhân : 1 thăng
Thược dược : 4 lạng
Càn tất : 1 lạng
Manh trùng : 1 thăng
Thúy điệt : 100 con
Tề tào : 1 thăng
Giá trùng : nửa thăng
Nghiền bột, luyện mật làm hoàn bằng hạt Tiểu đậu, uống với rượu 5 hoàn. Ngày uống 3 lần.
PHỤ PHƯƠNG
"THIÊN KIM DỰC" CHÍCH CAM THẢO THANG
Trị hư lao bất túc, hãn ra mà buồn bực, mạch Kết, hồi hộp, hành động như thường, không sống quá 100 ngày nguy cấp, 11 ngày chết.
Cam thảo : 4 lạng (nướng)
Quế chi : 3 lạng
Sinh cương : 3 lạng
Mạch môn : nửa thăng
Ma nhân : nửa thăng
Nhân sâm : 2 lạng
A giao : 2 lạng
Đại táo : 30 quả
Sinh địa hoàng : 1 thăng
Dùng 7 thăng rượu, nước 8 thăng, trước đun 8 vị, lấy 3 thăng, bỏ ba, cho A giao vào tiêu hết, uống nóng 1 thăng, ngày uống 3 lần.
"Trữu hậu" LẠI CAN TÁN
Trị lãnh lao, cũng chủ trị quỉ chú truyền nhiễm.
Lại can (gan rái cá) 1 cỗ
Nướng khô, nghiền bột, uống 1 muỗng với nước. Ngày uống 3 lần.
THIÊN THỨ BẢY
MẠCH, CHỨNG VÀ PHÉP TRỊ BỆNH PHẾ NUY, PHẾ UNG, KHÁI THẤU, THƯỢNG KHÍ
ĐIỀU 1
Hỏi : Nhiệt ở thượng tiêu, nhân ho, thành Phế nuy. Bệnh Phế nuy, do đâu mà có ?
Thầy nói : Hoặc do hãn ra, hoặc do ói mửa, hoặc do tiêu khát, tiểu tiện lợi, đi luôn, hoặc do đại tiện khó, lại bị hạ lợi quá nhiều trùng vong tân dịch (tân dịch mất nhiều lần), cho nên mắc phải.
Hỏi : Thốn khẩu mạch Sác, người bệnh ho, trong miệng lại có nước dãi, nước bọt đục, là cớ sao ?
Thầy nói : Là bệnh Phế nuy. Nếu trong miệng ráo, lúc ho trong bụng đau ngăm ngăm, mạch trở lại Hoạt, Sác, đó là Phế ung, ho, nhổ ra máu, mủ.
Mạch Sác, Hư, là Phế nuy, Sác, Thực là Phế Ung.
Hỏi : Bệnh Khái nghịch, chẩn mạch, sao biết đó là Phế ung ? Đang có máu mủ, thổ đi thời chết, là mạch tượng gì ?
Thầy nói : Thốn khẩu mạch Vi, Vi thời là Phong, Sác thời là nhiệt. Vi thời là hãn ra, Sác thời ghét lạnh. Phong vào vệ, thì thở ra được, hít vào không được, nhiệt quá ở vinh hít vào được nhưng hơi thở không ra được. Phong thương bì mao, nhiệt thương huyết mạch. Phong lưu lại Phế, người bệnh ho, miệng khô, suyễn đầy, họng ráo, không khát, nhổ ra nhiều đàm đặc, thường thường lạnh run. Nóng quá, huyết ngưng trệ, chứa kết lại thành mủ, thổ như cháo gạo. Giai đoạn đầu có thể cứu, mủ thành thời chết.
Thượng khí, mặt phù thũng, thở rút vai, mạch Phù, Đại, bất trị, lại thêm lợi quá lắm.
ĐIỀU 4Thượng khí, Suyễn mà táo, thuộc Phế trướng, muốn thành phong thủy, phát hãn thời lành.
ĐIỀU 5
Phế nuy, thổ bọt dãi mà không ho, người bệnh không khát, hẳn són đái, tiểu tiện đi luôn, sở dĩ như vậy vì thượng tiêu (khí) hư không thể chế được (âm thủy ở) hạ tiêu. Đó là trong Phế lạnh, tất choáng váng, nhiều bọt dãi. Cam thảo, Càn cương thang ôn đi. Nếu uống rồi, khát, thuộc Tiêu khát.
CAM THẢO, CÀN CƯƠNG THANG PHƯƠNG
Cam thảo : 4 lạng (nướng)
Càn cương : 2 lạng (bào)
Xé nhỏ, dùng 3 thăng nước, đun lấy 1 thăng, 5 hiệp, bỏ bã, uống nóng 2 lần.
Ho mà thượng khí, trong hầu có tiếng thủy kê (gà nước), Xạ can, Ma hoàng thang chủ về bệnh ấy.
XẠ CAN, MA HOÀNG THANG PHƯƠNG
Xạ can : 3 lạng
Ma hoàng : 4 lạng
Sanh cương : 4 lạng
Tế tân : 3 lạng
Tử uyển : 3 lạng
Khoản đông ba : 3 lạng
Đại táo : 7 quả
Bán hạ : 8 củ (củ lớn, rửa)
Ngũ vị tử : nửa thăng
Dùng 1 đấu 2 thăng nước, trước đun Ma hoàng sôi 2 dạo, gạt bỏ bọt, cho các thuốc vào đun lấy 3 thăng. Uống nóng 3 lần.
Ho nghịch, thượng khí, thường thường thổ đàm đặc, chỉ ngồi, không ngủ được. Tạo giáp hoàn chủ về bệnh ấy.
ĐIỀU 8
Khái mà mạch Phù, Hậu phác, Ma hoàng thang chủ về bệnh ấy.
HẬU PHÁC, MA HOÀNG THANG PHƯƠNG
Hậu phác : 5 lạng
Ma hoàng : 4 lạng
Thạch cao : bằng trứng gà
Hạnh nhân : nửa thăng
Bán hạ : nửa thăng
Càn cương : 2 lạng
Tế tân : 2 lạng
Tiểu thạch : 1 thăng
Ngũ vị tử : nửa thăng
Dùng 1 đấu 2 thăng nước, trước sắc Tiểu mạch chín, bỏ bã, cho các thuốc vào đun lấy 3 thăng, uống nóng 1 thăng, ngày 3 lần.
Mạch Trầm, Trạch tất thang, chủ về bệnh ấy.
TRẠCH TẤT THANG PHƯƠNG
Bán hạ : nửa thăng
Tử sâm : 5 lạng
Trạch tất : 3 cân (dùng nước chảy về Đông 3 đấu đun còn 1 đấu 5 thăng)
Sanh cương : 5 lạng
Bạch tiền : 5 lạng
Cam thảo : 3 lạng
Hoàng cầm : 3 lạng
Nhân sâm : 3 lạng
Quế chi : 3 lạng
Tước nhỏ, cho vào nước Thục tất, đun lấy 5 thăng, uống nóng 5 hiệp, đến đêm, hết.
Hỏa nghịch thượng khí, yết hầu không lợi, chỉ hạ khí, Mạch đông thang chủ về bệnh ấy.
MẠCH MÔN ĐÔNG THANG PHƯƠNG
Mạch môn đông : 7 thăng
Bán hạ : 1 thăng
Nhân sâm : 3 lạng
Cam thảo : 2 lạng
Ngạch mễ : 3 hiệp
Đại táo : 12 quả
Dùng 1 đấu, 2 thăng nước, đun lấy 6 thăng, ngày uống 3 lần, đêm uống 1 lần.
Phế ung, Suyễn không nằm được, Đình lịch, Đại táo tả Phế thang chủ về bệnh ấy.
ĐÌNH LỊCH, ĐẠI TÁO TẢ PHẾ THANG PHƯƠNG
Đình lịch : (rang có màu vàng, làm hoàn như viên đạn)
Đại táo 12 quả
Dùng 3 thăng nước, đun Táo lấy 2 thăng, bỏ Táo, cho Đình lịch vào, đun lấy 1 thăng, uống hết 1 lần.
Ho mà hung đầy, lạnh run, mạch Sác, họng khô không khát, thường thổ ra đàm, mủ hôi tanh, lâu lâu thổ ra mủ như cháo gạo, là Phế ung. Cát cánh thang chủ về bệnh ấy.
CÁT CÁNH THANG PHƯƠNG
Cát cánh : 1 lạng
Cam thảo : 2 lạng
Dùng 3 thăng nước, đun lấy 1 thăng, uống nóng 2 lần, thổ ra mủ.
Ho mà khí lên, đó là Phế trướng, người bệnh suyễn, mắt dáng như thoát, mạch Phù, Đại, Việt tý gia Bán hạ thang chủ về bệnh ấy.
VIỆT TÝ GIA BÁN HẠ THANG PHƯƠNG
Ma hoàng : 6 lạng
Thạch cao : nửa cân
Sanh cương : 3 lạng
Đại táo : 15 quả
Cam thảo : 2 lạng
Bán hạ : nửa cân
Dùng 6 thăng nước, trước đun Ma hoàng, gạt bỏ bọt, cho các thuốc vào, đun lấy 3 thăng, chia 3, uống nóng.
PHỤ TRƯƠNG
"Ngoại đài" CHÍCH CAM THẢO THANG : Trị Phế nuy, đàm dãi nhiều, trong Tâm nừng nực khó chịu (xem thiên Hư lao).
"Thiên kim" CAM THẢO THANG : CAM THẢO
Dùng 3 thăng nước, đun giảm 1 nửa. Phân uống nóng 3 lần.
"Thiên kim" SANH CƯƠNG CAM THẢO THANG : Trị Phế nuy, ho thổ ra bọt dãi không ngớt, họng ráo mà khát.
Sanh cương : 5 lạng
Nhân sâm : 3 lạng
Cam thảo : 4 lạng
Đại táo : 15 quả
Dùng 7 thăng nước, đun còn 3 thăng, chia 3 lần, uống nóng.
"Thiên kim" QUẾ CHI KHỬ THƯỢC DƯỢC GIA TẠO GIÁP THANG
Trị Phế nuy thổ ra bọt dãi.
Quế chi : 3 lạng
Sanh cương : 3 lạng
Cam thảo : 2 lạng
Đại táo : 10 quả
Tạo giáp : 1 quả (bỏ vỏ, nướng sém)
Dùng 7 thăng nước, đun lửa nhỏ, lấy 3 thăng, uống nóng 3 lần.
"Ngoại đài" CÁT CÁNH, BẠCH VI TÁN : Trị ho mà hung đầy, lạnh run, mạch Sác, họng khô, không khát, thường ra bọt dãi tanh hôi, lâu lâu thổ ra mủ như cháo gạo, là Phế nuy.
Cát cánh : 3 phân
Bối mẫu : 3 phân
Bã đậu : 1 phân (bỏ vỏ, rang, nghiền nát như mỡ)
Làm tán, người mạnh uống 1 đồng tiền xúc, người yếu giảm bớt. Bệnh ở trên cách, thổ ra mủ, ở dưới cách, tả ra, nếu hạ nhiều không dứt, uống 1 chén nước lạnh, dứt.
"Thiên kim" VI HÀNH THANG : Trị ho, có hơi nhiệt, phiền đầy, trong hung ngầy ngật khó chịu, là tà thấp, nhiệt kết ở Phế, thành Phế ung.
Vi hành : 2 thăng
Ý dĩ nhân : nửa thăng
Đào nhân : 50 hạt
Qua biện : nửa thăng
Dùng 1 đấu nước, trước đun Vi hành, lấy 5 thăng, bỏ bã, cho các thuốc vào, đun lấy 2 thăng, uống 1 thăng, lại uống, thổ ra như mủ.
Phế ung, hung đầy trướng, khắp mình, mặt, mắt phù thũng, mũi ngặt, nước mũi trong chảy, không biết thơm thối, chua, cay, ho nghịch, khí lên, suyễn lên khò khè, Đình lịch, Đại táo tả Phế thang chủ về bệnh ấy.
Vưu Tại Kính nói : "Phương về nguyên trị Phế ung suyễn không nằm được, đây kiêm có mặt, mắt phù thũng, mũi ngặt, chảy nước mũi, thời phế có biểu tà, nên tán. Cho nên trước uống Tiểu thang long 1 tễ, sau mới uống thang này".
THIÊN THỨ TÁM
MẠCH, CHỨNG VÀ PHÉP TRỊ KHÍ BÔN ĐỒN
ĐIỀU 1
Thầy nói : Bệnh có Bôn đồn, có thổ mủ, sợ, có hỏa tà đó là 4 bộ lệnh, đều do ở sợ mà phát ra.
Thầy nói : Bệnh Bôn đồn từ thiếu phúc nổi dậy, xung lên yết hầu, phát ra muốn chết, trở lại dừng, đều do kinh sợ mắc phải.
Khí Bôn đồn xung lên hung, bụng đau, nóng lạnh qua lại. Bôn đồn thang chủ về bệnh ấy.
BÔN ĐỒN THANG PHƯƠNG
Cam thảo : 2 lạng
Khung cung : 2 lạng
Đương quy : 2 lạng
Bán hạ : 4 lạng
Hoàng cầm : 2 lạng
Sanh cát : 5 lạng
Thược dược : 2 lạng
Sanh cương : 4 lạng
Cam lý căn bạch bì : 1 thăng
Dùng 2 đấu nước, đun lấy 5 thăng, uống nóng 1 thăng. Ngày uống 3 lần, đêm 1 lần.
Phát hạn rồi, thiêu châm cho hãn ra, chỗ châm bị hàn, hạch nổi mà đỏ, tất phát Bôn đồn, khí từ thiếu phúc lên đến Tâm, cứu trên hạch 1 tráng. Quế chi gia Quế thang chủ về bệnh ấy.
QUẾ CHI GIA QUẾ THANG PHƯƠNG
Quế chi : 5 lạng
Thược dược : 3 lạng
Cam thảo : 2 lạng (nướng)
Sanh cương : 3 lạng
Đại táo : 12 quả
Dùng 7 thăng nước, chụm lửa nhỏ, đun còn 3 thăng, bỏ bã, uống nóng 1 thăng.
Phát hạn rồi, dưới rốn qúy, muốn làm Bôn đồn, Phục linh, Quế chi, Cam thảo, Đại táo thang chủ về bệnh ấy.
PHỤC LINH, QUẾ CHI, CAM THẢO, ĐẠI TÁO THANG PHƯƠNG
Phục linh : nửa cân
Cam thảo : 2 lạng (nướng)
Đại táo : 15 quả
Quế chi : 4 lạng
Dùng 1 đấu Cam lan thủy, trước đun Phục linh, giảm 2 thăng, cho các thuốc vào, đun lấy 3 thăng, bỏ bã, uống nóng 1 thăng, ngày uống 3 lần.
PHÉP LÀM CAM LAM THỦY : Lấy 2 đấu nước cho vào chậu, dùng cây khuấy mãi, lúc nào trên mặt nước nổi lên hàng ngàn bong bóng đuổi nhau. Lấy nước đun thuốc.
THIÊN THỨ CHÍN
MẠCH, CHỨNG VÀ PHÉP TRỊ BỆNH HUNG TÝ, TÂM THỐNG, ĐOẢN KHÍ
ĐIỀU 1Thầy nói : Án mạch thấy thái quá, bất cập, Dương Vi, Âm Huyền, tức là Hung tê và đau. Sở dĩ như thế, tránh ở cực hư vậy. Giờ dương hư, biết ở thượng tiêu, sở dĩ hung tý, Tâm thống vì âm Huyền vậy.
ĐIỀU 2Người bình thường, không nóng lạnh, hơi ngắn không đủ thở, là thực vậy.
ĐIỀU 3
Bệnh hung tý, suyễn tức, khái thóa, hung, lưng, đau, hơi ngắn, Thốn khẩu mạch Trầm mà Trì, trên bộ Quan, Tiểu, Khẩn, Sác. Quát lâu, Phỉ bạch, Bạch tửu thang chủ về bệnh ấy.
QUÁT LÂU, PHỈ BẠCH, BẠCH TỬU THANG PHƯƠNG
Quát lâu thực : 1 củ (giã nát)
Phỉ bạch : nửa thăng
Bạch tửu : 7 thăng
Cùng đun lấy 2 thăng, chia 2 lần, uống nóng.
Hung tý, không nằm được, Tâm đau suốt tới lưng, Quát lâu, Phỉ bạch, Bán hạ thang chủ về bệnh ấy.
QUÁT LÂU, PHỈ BẠCH, BÁN HẠ THANG PHƯƠNG
Quát lâu thực : 1 củ (giã nát)
Phỉ bạch : 3 lạng
Bán hạ : nửa thăng
Bạch tửu : 1 đấu
Cùng đun lấy 4 thăng, uống nóng 1 thăng, ngày uống 3 lần.
Hung tý, trong Tâm có bĩ khí, khí kết ở hung, dưới hiếp khí nghịch lên hung, Chỉ thực, Phỉ bạch, Quế chi thang chủ về bệnh ấy. Nhân sâm thang cũng chủ về bệnh ấy.
CHỈ THỰC, PHỈ BẠCH, QUẾ CHI THANG PHƯƠNG
Chỉ thực : 4 quả
Hậu phác : 4 lạng
Phỉ bạch : nửa thăng
Bạch truật : 3 lạng
Quát lâu thực : 1 quả (giã nát)
Dùng 5 thăng nước, trước đun Chỉ thực, Hậu phác, lấy 2 thăng, bỏ bã, cho các thuốc vào, đun sôi vài dạo, chia 3 lần uống nóng.
NHÂN SÂM THANG PHƯƠNG
Nhân sâm : 3 lạng
Cam thảo : 3 lạng
Càn cương : 3 lạng
Bạch truật : 3 lạng
8 thăng nước, đun còn 3 thăng, uống nóng 1 thăng, ngày uống 3 lần.
Hung tý, trong hung khí lấp, hơi ngắn, Phục linh, Hạnh nhân, Cam thảo thang chủ về bệnh ấy. Quát lâu, Chỉ, Cương thang cũng chủ về bệnh ấy.
PHỤC LINH, HẠNH NHÂN, CAM THẢO THANG PHƯƠNG
Phục linh : 3 lạng
Hạnh nhân : 50 hạt
Cam thảo : 1 lạng
Dùng 1 đấu nước, đun lấy 5 thăng, uống nóng 1 thăng, ngày uống 3 lần, không bớt, lại uống.
QUẤT, CHỈ, CƯƠNG THANG PHƯƠNG
Quất bì : 1 cân
Chỉ thực : 3 lạng
Sanh cương : nửa cân
Dùng 5 thăng nước, đun lấy 2 thăng, uống nóng 2 lần.
Hung tý hoãn cấp, Ý dĩ, Phụ tử tán chủ về bệnh ấy.
Ý DĨ, PHỤ TỬ TÁN PHƯƠNG
Ý dĩ nhân : 15 lạng
Đại phu tử : 10 củ (bào)
Nghiền bột, mỗi lần uống 1 muỗng, ngày 3 lần.
Trong Tâm (1) buổi, các chứng nghịch (2). Tâm huyền thống (3), Quế chi, Sanh cương, Chỉ thực chủ về bệnh ấy.
(1) Trong Tâm, đây là dưới Tâm, chỉ Vỵ, ý nói Vỵ có cảm giác bĩ muộn.
(2) Chỉ các loại thủy ẩm hoặc hàn tà xung nghịch lên.
(3) Chỉ bộ phận từ chánh thủy đau nhức kéo lên trên.
QUẾ CHI, SANH CƯƠNG, CHỈ THỰC THANG PHƯƠNG
Quế chi : 3 lạng
Sanh cương : 3 lạng
Chỉ thực : 5 quả
Dùng 6 thăng nước, đun lấy 3 thăng, uống nóng 3 lần.
Tâm đau suốt đến lưng, lưng đau suốt đến Tâm, Ô đầu, Xích thạch chi hoàn chủ về bệnh ấy.
Ô ĐẦU, XÍCH THẠCH CHI HOÀN PHƯƠNG
Thục tiêu : 1 lạng
Ô đầu (bào) : 1 phân
Phụ tử (bào) : nửa lạng
Càn cương : 1 lạng
Xích thạch chi : 1 lạng
Nghiền bột, luyện mật làm hoàn bằng hạt Ngô đồng, trước khi ăn, uống 1 hoàn, ngày 3 lần, uống tăng lên chút ít.
PHỤ PHƯƠNG
CỬU THỐNG HOÀN : Trị chín loại Tâm thống
Phụ tử : 3 lạng (bào)
Sanh lang nha : 1 lạng (nướng)
Nhân sâm : 1 lạng
Càn cương : 1 lạng
Ngô thù du : 1 lạng
Bã đậu : 1 lạng (bỏ vỏ, tim, rang, nghiền nát như mỡ)
Nghiền bột, luyện mật làm hoàn bằng hạt Ngô đồng, uống với rượu. Người mạnh ban đầu uống 3 hoàn, ngày 3 lần, người yếu, 2 hoàn. Kiêm trị thoạt trúng ác, bụng trướng đau, miệng không nói được, lại trị tích lãnh lâu năm, Lưu chú tâm thống, và khí lạnh xung lên, rơi ngựa, té xe, huyết tật, đều dùng làm chủ. Kỵ ăn như phép thường.